نژادپرستی
| بخشی از مجموعه مقاله‌های تبعیض |
| تبعیض |
|---|
 |
نژادپرستی (به انگلیسی: Racism) یا تبعیض نژادی[۱][۲] (انگلیسی: Racial discrimination) نوعی تبعیض متمرکز بر تفاوتهای ظاهریِ جسمی/فیزیکی و نیز تفاوتهای فرهنگی حاصل از زبان، آداب و رسوم، دین، تاریخ و امثال آنهاست. ساده‌ترین مثال برای نژادپرستی، برتر دانستن انسان‌های سفیدپوست (اروپایی) بر رنگین‌پوستان است.[۳] در زبان فارسی به این مبحث نژادستیزی یا نژادگرایی[۴] نیز گفته می‌شود.
در تاریخ، نژادپرستی نیروی محرکه‌ای برای تجارت برده در قرون شانزدهم تا نوزدهم، خاصه در آمریکا؛ و روش حکومتی آپارتاید در قرن بیستم در آفریقای جنوبی بوده است.[۵]
مفهوم نژادپرستی[ویرایش]
نژادپرستی تبعیض و تعصب علیه افراد بر اساس نژاد یا قومیت آنهاست. نژادپرستی می‌تواند در کنش‌های اجتماعی، اعمال، یا نظام‌های سیاسی (مانندآپارتاید) که از بیان تعصب یا بیزاری در اعمال تبعیض‌آمیز حمایت می‌کنند، وجود داشته باشد. ایدئولوژی زیربنایی اعمال نژادپرستانه اغلب فرض می‌کند که انسان‌ها را می‌توان به گروه‌های متمایزی تقسیم کرد که از نظر رفتار اجتماعی و ظرفیت‌های ذاتی متفاوت هستند و می‌توانند به عنوان پست‌تر یا برتر رتبه‌بندی شوند. ایدئولوژی نژادپرستانه می‌تواند در بسیاری از جنبه‌های زندگی اجتماعی آشکار شود. کنش‌های اجتماعی مرتبط ممکن است شامل بومی‌گرایی، بیگانه‌هراسی، دیگری بودن، جداسازی، رتبه‌بندی سلسله مراتبی، برتری‌گرایی و پدیده‌های اجتماعی مرتبط باشد. نژادپرستی به نقض برابری نژادی بر اساس فرصت‌های برابر (برابری رسمی) یا بر اساس برابری نتایج برای نژادها یا قومیت‌های مختلف اشاره دارد که به آن برابری ماهوی نیز گفته می‌شود.
در حالی که مفاهیم نژاد و قومیت در علوم اجتماعی معاصر مجزا تلقی می‌شوند، این دو اصطلاح سابقه طولانی معادل در استفاده عمومی و ادبیات قدیمی تر علوم اجتماعی دارند. «قومیت» اغلب به معنایی نزدیک به مفهومی است که به‌طور سنتی به «نژاد» نسبت داده می‌شود، تقسیم گروه‌های انسانی بر اساس ویژگی‌هایی که فرض می‌شود برای گروه ضروری یا ذاتی هستند (مانند نسب مشترک یا رفتار مشترک). نژادپرستی و تبعیض نژادی اغلب برای توصیف تبعیض بر اساس قومی یا فرهنگی استفاده می‌شود، مستقل از اینکه این تفاوت‌ها به عنوان نژاد توصیف شوند یا خیر. بر اساس کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد رفع همه اشکال تبعیض نژادی، هیچ تمایزی بین دو واژه تبعیض نژادی و نژادی وجود ندارد. همچنین نتیجه می‌گیرد که برتری مبتنی بر تمایز نژادی از نظر علمی نادرست، از نظر اخلاقی محکوم، از نظر اجتماعی ناعادلانه و خطرناک است. این کنوانسیون همچنین اعلام کرد که هیچ توجیهی برای تبعیض نژادی در هیچ‌کجا، در تئوری یا عمل وجود ندارد.
نژادپرستی اغلب مفهومی پدیدار شده در قرون اخیر توصیف می‌شود که در عصر امپریالیسم اروپای دگرگون شده توسط سرمایه‌داری و تجارت برده اقیانوس اطلس تکامل یافته است، اما نمونه‌های قدیمی تر از جمله نژادپرستی ضد یهودی در امپراتوری رومِ قرن سوم قبل از میلاد نیز دارد. . همچنین نژادپرستی نیروی اصلی در پشت جداسازی نژادی در ایالات متحده در قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰، و آپارتاید در آفریقای جنوبی بود. نژادپرستی قرن ۱۹ و ۲۰ در فرهنگ غربی به خوبی مستند شده است و یک نقطه مرجع در مطالعات و گفتمان‌های مربوط به نژادپرستی است. نژادپرستی در نسل‌کشی‌هایی مانندهولوکاست، نسل‌کشی ارامنه،نسل‌کشی رواندا و نسل‌کشی صرب‌ها در کشور مستقل کرواسی و همچنین پروژه‌های استعماری از جمله استعمار اروپا در قاره آمریکا، آفریقا، آسیا و نیز نقش داشته است. انتقال جمعیت در اتحاد جماهیر شوروی از جمله تبعید اقلیت‌های بومی. مردم بومی اغلب در معرض نگرش‌های نژادپرستانه بوده‌اند و هستند.
نژادپرستی عاملی برای تَسلُط و کنترل[ویرایش]
یکی از دلایل مطرح کردن و اعمال روند نژادگرایی، تضمین سُلطه و کنترل گروه یا گروه‌های نژادی بر سایر گروه یا گروه‌های نژادی است. نژادپرستی و نژادگرایی معمولاً توسط گروه‌های نژادی اکثریت بر گروه‌هایی که اقلیتند اِعمال می‌شوند اما با این حال گاهی گروه‌های اقلیت نیز می‌توانند این رویه را در پیش بگیرند. علت اصلی اعمال نژادپرستی توسط اکثریت، بیم داشتن از قدرت گرفتن اقلیت است. گروه اکثریت با استفاده از سلسله مراتب قدرت و ایجاد پروپاگاندا یا بوروکراسی مورد پسند خود، سبب می‌شود تا چهرهٔ گروه اقلیت را خدشه‌دار ساخته، موقعیت‌های ارتقاء دهندهٔ اجتماعی را سلب و تصویر ناشایست، ناپسندیده، و فروتری از آن را در بین اجتماع به نمایش بگذارد تا در نتیجه چشمه‌های رشد و شکوفایی آنها در نُطفه بخشکد.[۳]
ریشه‌یابی، تعریف و کاربرد[ویرایش]
بسیاری از دانشمندان در قرن نوزدهم براین باور بودند که جمعیت بشر می‌تواند به نژادهای مختلف تقسیم شود. اصطلاح «نژادپرستی» اسمی است که نژادپرست بودن را توصیف می‌کند و این مطلب را تأیید می‌کند که انسان‌ها را می‌توان و می‌بایست بر اساس توانایی‌ها و شرایطی دسته‌بندی کرد که به نوبه خود احتمال دارد منجر به تشکیل نگرش سیاسی برای توزیع حقوق و امتیازات بر مبنای این دسته‌بندی شود. ریشه کلمه نژاد (race) مشخص نیست. توافق زبان‌شناسان در کل این است که این کلمه از زبان فرانسه وارد زبان انگلیسی شده ولی در مورد اینکه چطور چنین کلمه‌ای وارد یک زبان مشتق از لاتین شده، به توافق نرسیده‌اند. یکی از نظرات اخیر این است که این کلمه از کلمه عربی به معنای «سر» یا «منبع» یا از کلمه‌ای از زبان عبری به همان معنا گرفته شده است.[۶] نظریه پردازان نژادی اولیه عقیده داشتند که بعضی از نژادها پست‌تر از دیگران هستند و در نتیجه برخورد متفاوت با آنها توجیه داشت.[۷][۸][۹] آنها تحقیقات ساختگی علمی را به راه انداختند تا بتوانند فرضیات و پنداشت خود را دربارهٔ تفاوتهای نژادی به اندازه کافی تحت عنوان نژادپرستی علمی تعریف کنند.
نمونه‌هایی از گروه‌های نژادپرست[ویرایش]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ «تبعیض نژادی» [روان‌شناسی] هم‌ارزِ «racial discrimination»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر چهارم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۵۹-۱ (ذیل سرواژهٔ تبعیض نژادی)
- ↑ http://www.khabaronline.ir/tags/3040/تبعیض-نژادی
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ اوت ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۰ ژوئن ۲۰۱۴.
- ↑ «نژادگرایی» [جامعه‌شناسی] هم‌ارزِ «racism, racialism»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر دوازدهم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۱۴۳-۶۶-۸ (ذیل سرواژهٔ نژادگرایی)
- ↑ Reilly, Kevin; Kaufman, Stephen; Bodino, Angela (2003). Racism: a global reader. Armonk, N.Y: M.E. Sharpe. pp. 45–52. ISBN 978-0-7656-1060-7.
- ↑ "race (n2)". Online Etymology Dictionary. Retrieved 21 February 2016.
- ↑ "Racism". The Canadian Encyclopedia. 2013. Archived from the original on 8 June 2019. Retrieved 21 February 2016.
- ↑ "Framework decision on combating racism and xenophobia". Council Framework Decision 2008/913/JHA of 28 November 2008. European Union. Retrieved 3 February 2011.
- ↑ "International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination". UN Treaty Series. United Nations. Archived from the original on 26 August 2011. Retrieved 3 February 2011.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «نژادپرستی». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۴ مهر ۱۳۹۱.
- فرهنگ سیاسی، داریوش آشوری، چاپ یازدهم ۱۳۵۷
| پیشینهٔ نژادپرستی |  | |
|---|---|---|
| طرزفکر نژادپرستانه | ||
| اعمال نژادپرستانه | ||
| خشونت نژادپرستانه | ||
| نژادستیزی | عرب‌ستیزی • ارمنی‌ستیزی • ایرانی‌ستیزی • ایرلندی‌ستیزی • ایتالیایی‌ستیزی • ژاپنی‌ستیزی • کره‌ای‌ستیزی • مالایی‌ستیزی • مکزیکی‌ستیزی • پاکستانی‌ستیزی • لهستانی‌ستیزی • یهودستیزی • سامی‌ستیزی • ترک‌ستیزی • اوکراینی‌ستیزی • رومانیایی‌ستیزی • فرانسه‌هراسی • اسپانیاهراسی • هندی‌هراسی • روس‌هراسی • چینی‌هراسی • اسلاوستیزی | |
| گروه‌های نژادپرست | ||
| گروه‌ها و جنبش‌های ضد نژادپرستی | ||
